Đình Tân Lân
Từ cầu Bình Triệu (TP Hồ Chí Minh) theo quốc lộ 1K khoảng 22km đến cầu Hóa An thuộc TP Biên Hòa – tỉnh Đồng Nai. Từ trên cầu Hóa An nhìn qua phải bên kia sông chúng ta sẽ bắt gặp một con đường có hàng cây xanh rì che phủ có mấy ai biết được xưa kia đây là nơi sầm uất nhất Đồng Nai là nơi giao thương mua bán bật nhất vùng đất phương Nam này trên đó Chợ Biên Hòa, bến đò tụ về từ khắp nẻo, trên đó có một ngôi đình được các Hoa kiều và dân Việt chung tay dựng nên để làm nơi thờ phụng thần của vùng này.
Con đường đó giờ không còn là đường mòn ven sông Đồng Nai nữa mà đã được quy hoạch trở thành con đường – công viên đẹp nhất Tp Biên Hòa mang tên Nguyễn Văn Trị.
Qua cầu Hóa An xuống đến cây xăng bên tay phải, chạy cập theo đường này đó chính là đường Nguyễn Văn Trị, đi qua ngã ba Huỳnh Văn Lũy chúng ta sẽ gặp một ngôi đình lớn.
Đó là đình Tân Lân. Đình Tân Lân tọa lạc trên một mảnh đất bằng phẳng với diện tích 3.000m2, xưa kia đây là một ngôi miếu, người dân nơi đây lập nên để thờ thần.
Đình Tân Lân xưa thuộc thôn Tân Lân, huyện Phước Chánh, dinh Trấn Biên. Hiện nay là phường Hòa Bình, Tp Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.
Ban đầu đình Tân Lân là một ngôi miếu nhỏ cạnh Thành Biên Hòa do dân dựng lên thờ Đô Đốc Tướng quân Trần Thượng Xuyên (đã được giới thiệu trong bài “Trần Thượng Xuyên – Dương Ngạn Địch và công cuộc khai phá phương Nam”).
Sau hai lần dời chuyển vào các năm 1861 và 1906 giờ đây miếu được tọa lạc tại vị trí hiện nay và được nâng lên thành ngôi đình.
Năm 1935, đình được tôn tạo với quy mô lớn theo hình chữ tam (tiền đình, chánh điện và hậu điện), hai bên tả hữu là miếu ông Thánh Thạch và miếu bà Ngũ hành. Đình được xây dựng với bộ khung kèo là tập hợp các danh mộc quý theo kỹ thuật mộng chốt, mái ngói âm dương tiểu đại trên nóc trang trí tranh tượng gốm sứ như: Lưỡng Long Tranh Châu, Lý Ngư Hóa Long, Bát Tiên Quá Hải, Quan Công Phò Nhị Tẩu, Múa Hát Cung Đình, Nhật, Nguyệt,…
Trong đình bày trí nhiều hoành phi, liễn đối,…đặc biệt có tượng thần Trần Thượng Xuyên ở Chánh điện được các nghệ nhân trạm trổ tinh vi sơn son thiếp vàng, đậm đà bản sắc văn hóa Việt Hoa xứng đáng với lòng ngưỡng mộ của nhân dân đối với đức ông Trần Thượng Xuyên.
Trần Thượng Xuyên tự là Thắng Tài, sinh năm Ất Mùi – 03/11/1655 – tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc), nguyên là tổng chấn ba Châu Lôi – Cao – Liêm vào thời Minh.
Năm 1679, sau khi phất cờ “Phản Thanh – phục Minh” không thành công ông đã cùng Dương Ngạn Địch là Tổng binh thành Long Môn (thuộc tỉnh Quảng Tây) dẫn gia quyến hơn 3.000 người trên 50 thuyền đã vượt biển vào Đại Việt xin thuần phục Chúa Nguyễn Phúc Tần (1648 – 1687), Dương Ngạn Địch được điều cử về lập trại tại Mỹ Tho còn ông đã được phép vào vùng Biên Hòa – Đồng Nai sinh sống cùng dân Việt khai hoang lập ấp chiêu tập thương nhân người Hoa thiết kế phố xá, xây dựng các cơ sở thương mại, xây dựng nên Nông Nại Đại Phố thành một thương cảng nổi tiếng bậc nhất Phương Nam thời bấy giờ.
Về hoạt động quân sự ông còn là một dũng tướng dưới thời Chúa Nguyễn, ông đã nhiều lần cất quân đánh bại quân Cao Miên giữ yên bờ cõi và mở rộng bờ cõi biên cương cho nước Việt.
Ông mất năm Canh Tý ngày 08/01/1720 và an táng tại mạn Bắc Dinh Chấn Biên (nay là xã Tân Mỹ, huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương), để ghi nhớ công đức của ông, Chúa Nguyễn đã ban danh hiệu “Nguyễn Vi Vương, Trần Vi Tướng, Đại Đại Công Thành Bất Tuyệt”, các triều sau đó như Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức đều được phong là “Thượng Đẳng Thần” và nhân dân Biên Hòa tôn kính lập miếu thờ hàng năm vào ngày 23 – 24 tháng 10 (âm lịch) tổ chức lễ kỳ yên long trọng tưởng nhớ công lao của Đức Ông – Trần Thượng Xuyên và cầu cho Quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.
Đỗ Trọng Danh