Quần thể kiến trúc cổ Sài Gòn – Gia Định xưa
Đã gần 180 năm qua Giáo xứ Thủ Thiêm và Tu viện Dòng Mến Thánh giá vẫn tồn tại với nhà thờ, tu viện cùng với các dãy nhà cổ kính và mình có thể tạm gọi với một cái tên “Khu quần thể kiến trúc cổ Thủ Thiêm tại Sài Gòn – Gia Định” cho đến ngày nay.Ngày xưa, khi Sài Gòn nằm trong câu thơ:
“Sài Gòn có bến Chương Dương,
Có Dinh Độc Lập, có đường Tự Do,
Có Chợ Quán, có Cầu Kho,
Bến xe Lục Tỉnh, con đò Thủ Thiêm”
Thủ Thiêm là một vùng quê nhỏ bé, nằm ven sông Sài Gòn ít ai biết đến. Người dân địa phương truyền miệng nhau rằng, Thủ Thiêm là vùng đất bồi mỗi ngày một cao thêm nhờ sông Sài Gòn nên lúc đầu người ta gọi là Thổ Thêm (Thổ, tiếng Hán Việt là đất). Với thời gian người ta đổi thành Thủ Thêm, đồng âm đầu với những vùng lân cận như Thủ Dầu Một, Thủ Đức; và dần dần, từ “Thêm’ được đọc trại ra là “Thiêm”.
Hai từ “Thủ Thiêm” cũng như các địa danh “huyền thoại” khác đã đi vào sâu thẳm trong mỗi người Sài Gòn và Khu quần thể cổ này luôn gắn bó với hình ảnh Saigon từ nhiều hướng nhìn khác nhau.
Chuyện kể rằng từ sau khi Tả Quân Lê Văn Duyệt mất (1832) và cuộc nổi dậy của Lê Văn Khôi – con nuôi Lê Văn Duyệt (1833) bị dập tắt bởi vua Minh Mạng, ông cho rằng dân đạo và giáo sĩ theo giúp quân nổi dậy, nên đã ra chỉ dụ lùng bắt đạo công giáo. Các nhà thờ, tu viện bị tàn phá, linh mục, tu sĩ, giáo dân ly tán khắp nơi, trong số đó có các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá.
Trong hoàn cảnh chạy loạn, một số nữ tu trú ẩn nay đây mai đó, rồi kẻ trước người sau dừng chân ở miệt Thủ Thiêm và họ bắt đầu lập tu viện ở đây vào năm 1840. Ban đầu, tu viện chỉ là ngôi chòi lá dựng gần gốc cây me. Thủ Thiêm ngày ấy là một khu rừng hoang vắng, dân cư sống rải rác, chỉ có vài ngôi chùa, miễu của người Miên và người Thổ, Thủ Thiêm khi ấy vẫn là rừng rậm hoang vắng, rải rác vài ba mái nhà, chùa miễu của người Miên, người Thổ; lại có đủ loại thú rừng, cũng là bến uống nước của trâu rừng và voi.
Lo ngại thú rừng, nhiều nữ tu tạm rời ngôi chòi cạnh gốc cây me để men theo Kinh Lắp (đường Nguyễn Huệ ngày nay) đến tá túc tại chợ Vải (chợ Bến Thành ngày nay). Tháng 2 năm 1859, khi quân Pháp chiếm được thành Sài Gòn, chính quyền Pháp thuộc đã bán rẻ đất cho dân và đặc biệt còn tặng cho các tín hữu một ngôi đình bỏ hoang gần chợ, rồi cho thêm đất đai…thế là một ngôi nhà thờ được hình thành từ đây.
Mãi đến năm 1963, các nữ tu ngày trước đã quay về Thủ Thiêm và dựng lên tu viện bên cạnh nhà thờ và ngay bên gốc me xưa để tiện đi tham dự thánh lễ, sau đó họ xây dựng được một nhà nguyện mái tranh vách ván và một dãy nhà được ngăn ra nhiều gian để ở. Ban ngày họ nuôi tằm, kéo sợi, dệt vải, dệt chiếu, làm ruộng, vườn…, ban đêm đi thăm viếng và dạy đạo cho người dân sống xung quanh.
Từ đó, hình thành nên Khu quần thể kiến trúc cổ này có 2 di chỉ tôn giáo chính, bên phải ảnh là Tu viện Thủ Thiêm của Dòng Mến Thánh giá hình thành từ năm 1840 (chỉ là chòi lá dưới gốc cây me) và chính thức xây dựng Tu viện vào năm 1863, bên trái ảnh Giáo xứ Thủ Thiêm là giáo xứ đầu tiên được xây dựng vào năm 1859 của thế kỷ 19 và nó tồn tại cho đến ngày nay.
Nhìn từ phía sau Giáo xứ Thủ Thiêm và Tu viện của Dòng Mến Thánh giá ngày nay, có thể quan sát toàn bộ Saigon bên kia sông, ảnh chụp vào một sáng trời mù sương…một Saigon thơ mộng như một bức tranh…Saigon khác chi Đà Lạt…thành phố mộng mơ…
Toàn cảnh Tu viện…nhìn từ trên cao với màu đỏ tím của ngói, màu vàng hoe của tường, vàng nhẹ của nắng sớm và màu xanh cây lá…đã vẽ nên một bức tranh hoàn mỹ về vẻ đẹp nơi đây…
Vẻ đẹp của Saigon…xưa và nay…
Khi ghe thuyền đi từ hướng Sài Gòn băng qua con sông Bến Nghé vừa cập bến trên bờ xuất hiện một nhà thờ cổ, đó là Giáo xứ Thủ Thiêm.
Các xuất lễ chính của nhà thờ:
-Ngày thường 1 xuất lễ: 17h – 18h
-Chủ nhật 3 xuất lễ: 5h – 6h, 7h – 8h, 17h – 18h
-Ngày 13 mỗi tháng: 10h30 – 11h30, sau xuất lễ này giáo dân sẽ được nhà thờ mời bữa cơm trưa.
Người dân nơi đây và du khách thường đến Nhà thờ tham quan và hành lễ.
Tháp chuông là hình ảnh tiêu biểu đại hiện cho Giáo xứ Thủ Thiêm trong thời gian qua, bên trong có 5 quả chuông đồng đúc vào 1889-1892 là di sản văn hóa và kiến trúc rất quý hiếm ở Việt Nam ngày nay. Nếu theo thuyết tâm linh Thiên – Địa – Nhân thì Tu viện, Nhà thờ, Tháp chuông và Năm quả chuông trên đã có tuổi thọ ít là gần 160 năm mà nhiều là 178 năm đã hội tụ đủ linh khí vềbề dày thời gian của linh khí Trời Đất và Linh hồn các thế hệ Con người từ gần 180 năm lại đây.
Ảnh chụp bên trái Nhà thờ từ phía dưới chụp lên…hướng về Saigon
Ảnh chụp bên phải Nhà thờ từ phía dưới chụp lên…hướng về Saigon
Ảnh chụp từ phía sau Nhà thờ…
Bên trong giáo đường, luôn toát ra nét uy nghiêm cổ kính, ảnh chụp vào một sáng cuối tuần khi giáo đường đang chuẩn bị rước giáo dân vào cử hành đại lễ…
Tiếng chiêng kết thúc xuất lễ
Kết thúc xuất lễ sáng, các giáo dân ra về…
Xin chia tay nơi đức tinh tràn đầy…nơi linh thiêng của một cõi vô thường…tạm biệt Giáo xứ Thủ Thiêm một địa danh huyền thoại trong lòng người dân Saigon!
Tham khảo từ các nguồn:
Đỗ Trọng Danh
Hãy là người dân Sài Gòn…để có được phút giây trải lòng cùng nó…!